Wścieklizna

Wścieklizna jest chorobą kosmopolityczną, występującą na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Każdego roku notowanych jest dziesiątki tysięcy nowych zachorowań, zwłaszcza w Azji i Afryce. Wg szacunków WHO rocznie umiera z powodu wścieklizny ok. 55 tys. ludzi.

Za 99% przypadków zarażeń odpowiadają psy. Do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt – pogryzienie oraz oślinienie uszkodzonej skóry czy błon śluzowych. Bardzo rzadko może również dojść do zarażenia drogą inhalacyjną np. poprzez wdychanie aerozolu z odchodami nietoperzy. Liczne i głębokie pogryzienia , zwłaszcza w obrębie twarzy i szyi, wiążą się z większym ryzykiem wystąpienia choroby.

Okres wylęgania wirusa wścieklizny wynosi przeciętnie 1-3 miesiące. W rzadkich przypadkach może trwać ekstremalnie krótko – kilkanaście dni lub bardzo długo – do roku. Wirus wścieklizny lokalizuje się głównie w centralnym układzie nerwowym, wykazując duże powinowactwo do komórek istoty szarej mózgu, oraz w ślinie i skórze.

Początkowymi objawami zarażenia są ogólne objawy takie jak: gorączka, bóle głowy, ogólne złe samopoczucie, uczucie drętwienia i mrowienia w obrębie rany, nudności, halucynacje. Zazwyczaj po kilku dniach dochodzi do rozwoju pełnoobjawowej choroby. W 30% jest to postać porażenna tzw. cicha wścieklizna. W zdecydowanej większości przypadków występuje gwałtowny przebieg: mimowolne skurcze mięśni, ślinotok, światłowstręt , wodowstręt, napady agresji i drgawek. Zazwyczaj śmierć występuje w ciągu kilku dni od objawów.

Do 2015 roku odnotowano zaledwie kilka przypadków wyzdrowienia z wścieklizny. Chorujący człowiek jest teoretycznie zakaźny dla otoczenia, dotychczas jednak nie opisano tego typu przypadków zarażeń. Osoby z objawami wścieklizny podlegają tylko leczeniu objawowemu, zapewnieniu izolacji i spokoju.

Zwierzęta (psy i koty), które pokąsały ludzi podlegają 15-dniowej obserwacji weterynaryjnej. U zwierząt wirus wścieklizny występuje w ślinie w ciągu 10 -12 dni przed zgonem. Jeśli zwierzę przeżyje 15 dni, oznacza to że w chwili pogryzienia wirus nie był obecny w ślinie i nie mógł zakazić człowieka.

W sytuacjach, kiedy dochodzi do pogryzienia o dużym prawdopodobieństwie narażenia na wściekliznę, stosujemy profilaktykę poekspozycyjną czyli uodpornienie czynno- bierne. Polega ono na podaniu surowicy (immunoglobuliny) oraz pięciu dawek szczepionki w odpowiednim schemacie w ciągu 28 dni. Uodpornienie bierne ma na celu zapewnienie odporności do czasu uzyskania odporności poszczepiennej (wytworzenia przeciwciał). Dla osób, które były wcześniej zaszczepione oraz dla osób w mniejszym stopniu narażonych na wściekliznę (z lekkimi, powierzchownymi ranami, zadrapaniami) wystarczające jest zastosowanie cyklu szczepień, bez podania immunoglobuliny. W przypadku osób zaszczepionych prawidłowo przeciwko wściekliźnie w ciągu ostatnich 5 lat stosujemy tylko dwie dawki szczepionki.

Na świecie ok.15 mln ludzi rocznie jest objętych postępowaniem poekspozycyjnym po narażeniu na wściekliznę. Większość z nich dotyczy dzieci poniżej 15 roku życia.

U podróżników ważne jest unikanie kontaktu ze zwierzętami, zwłaszcza ze zwierzętami dzikimi, bezpańskimi. Nie należy głaskać czy karmić zwierząt napotkanych w podróży. Szczególną uwagę należy zwracać na dzieci, które z racji swojej „ciekawości świata” bardzo łatwo mogą ulec pogryzieniu.

W niektórych sytuacjach, w zależności od czasu trwania i charakteru podróży, rejonu przebywania czy podejmowanych aktywności wskazane jest przed wyjazdem wykonanie szczepienia przeciw wściekliźnie, obejmujące 3 dawki szczepionki w schemacie 0-7-21 bądź 28 dni + 1 dawka przypominająca po roku. Przed wyjazdem wystarczające jest otrzymanie trzech dawek szczepionki. Żeby utrzymać odporność należy powtarzać szczepienie (1 dawka) co 5 lat. Szczepienie przedekspozycyjne zapewnia częściową ochronę, nie zwalnia jednak ze szczepień poekspozycyjnych. U osób zaszczepionych skraca ono i upraszcza schemat szczepienia po pogryzieniu.